Meer aandacht voor effect medicatie op nutriënttekort 

Ouderen, die vaak meerdere medicijnen gebruiken, hebben een verhoogd risico op tekorten van vitamines en mineralen. Symptomen door nutriënttekorten worden vaak niet als zodanig herkend, met onnodig medicijngebruik of bijwerkingen als gevolg. Dit blijkt uit de PanDeMics-studie, waarmee Wout van Orten-Luiten promoveerde aan Wageningen University & Research.  

PanDeMics

In haar promotieonderzoek PanDeMics (Polypharmacy and Deficiencies of Micronutrients) keek Van Orten-Luiten naar verbanden tussen het gebruik van meerdere medicijnen tegelijkertijd (er is sprake van polypharmacy bij 5 soorten medicatie of meer) en bloedspiegels van bepaalde vitamines en mineralen. Medicijnen kunnen micronutriënttekorten veroorzaken in het bloed. Deze tekorten kunnen leiden tot nieuwe klachten, maar worden door artsen vaak niet herkend als bijwerking van de initiële medicatie, stelt ze.

Nutriënttekort door metformine

Als voorbeeld van een micronutriënttekort door medicijngebruik beschrijft Van Orten-Luiten het gebruik van metformine bij diabetes type 2. Metformine heeft als bijwerking dat het de hoeveelheid vitamine B12 in het bloed verlaagt, waardoor op den duur een vitamine B12-tekort kan ontstaan met klachten als zenuwpijn. ‘Als artsen de oorzaak van de zenuwpijn niet herkennen, behandelen ze de kwaal met een nieuw medicijn. Ook kan de patiënt door metformine last van zijn maag krijgen en daarvoor een extra pilletje nodig hebben. Die maagzuurremmer kan vervolgens als bijwerking een verdere verlaging hebben van de hoeveelheid vitamine B12 in het bloed en van magnesium. Een magnesiumtekort verhoogt het risico op hartritmestoornissen, waarvoor dan ook weer medicijnen worden voorgeschreven’. Ze concludeert dat het aanpakken van het vitamine B12- en magnesiumtekort in dit voorbeeld een stapeling van klachten en pillen kan voorkomen. 

Polyfarmacie bij ouderen

Van Orten-Luiten verzamelde data van 3.541 patiënten van de poliklinische afdeling Geriatrie van Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede. Het ging daarbij om mensen die zelfstandig woonden en die voor de eerste keer naar de polikliniek kwamen met klachten als vallen of geheugenproblemen. Twee derde van deze patiënten gebruikte 5 of meer verschillende soorten medicatie. Een kwart gebruikte 10 of meer middelen, en sommige patiënten gebruikten meer dan 20 verschillende soorten medicatie. In de onderzoeksgroep kwamen nutriënttekorten vaak voor:

• 77 procent van de patiënten (inclusief supplementgebruikers) had te lage bloedwaarden van vitamine D
• 11 procent had een te laag natriumgehalte in het bloed
• 22 procent had een te laag magnesiumgehalte in het bloed 

Meer aandacht voor voedingsstatus

De PanDeMics studie is uitgevoerd in samenwerking met de Alliantie Voeding in de Zorg en de afdeling Humane Voeding van Wageningen University & Research. Van Orten-Luiten hoopt dat de uitkomsten zorgen voor meer aandacht voor tekorten aan vitamines en mineralen, met name bij ouderen en polyfarmacie. Momenteel wordt hier in geneeskundige protocollen te weinig aandacht aan besteed, aldus de promovendus. Ook is er weinig aandacht voor voeding en (micro)nutriënten in de opleidingen van artsen en apothekers. Meer aandacht voor de voedingsstatus kan zorgen voor een vermindering van onnodig medicijngebruik en bijwerkingen, wat weer kan leiden tot een verbetering van de algehele gezondheid van patiënten. 

Bronnen: Alliantie Voeding in de zorg en Resource