Leefstijl en psychiatrische aandoeningen

Vanwege contra-indicaties kunnen mensen met een psychiatrische aandoening nog niet bij alle leefstijlspecialisten terecht. Dr. Jeroen Deenik is onderzoeker, gezondheidspsycholoog en programmaleider leefstijlpsychiatrie bij GGz Centraal. Hij vertelde tijdens het VoedingNL congres “Voeding en het brein” op 5 juni dat hij hoge verwachtingen heeft van het nieuwe programma GOAL!. 

Hoger risico 

Mensen met psychische klachten hebben vaak een fors hoger risico op lichamelijke ziekten en aandoeningen. ‘Dit verklaart grotendeels waarom mensen met psychische problemen een 2,5 keer hoger risico hebben om vroegtijdig te overlijden. In 2015 leefden mensen met psychische klachten bijvoorbeeld 8,3 jaar korter dan de gemiddelde populatie.’ Deenik licht toe dat het voor mensen met een psychische aandoening bovendien nóg lastiger is om hun leefstijl te veranderen: ‘Dat kan komen door medicatie, waardoor het heel moeilijk is om bijvoorbeeld gewicht te verliezen. De aandoening zelf kan iemand kwetsbaarder maken door bijvoorbeeld stress, slaapproblemen en de sociaal-economische positie. En daarnaast is deze groep verslavingsgevoeliger en hebben ze meer stoppogingen nodig. Ook geldt: hoe ernstiger de aandoening, hoe slechter de toegang tot gezonde voeding.’  

Behandeling en bescherming 

Bij mensen met een psychische aandoening speelt leefstijl een belangrijke rol. ‘Bewegen, gezonde voeding, stoppen met roken en voldoende slaap kunnen een beschermend effect hebben, werkzaam zijn in de behandeling of zowel beschermen als werkzaam zijn bij aandoeningen als ADHD, angststoornissen, depressie, bipolaire stoornissen en psychotische stoornissen (zie afbeelding, red.). In de afbeelding geeft de stippellijn het beschermende effect aan, de vette lijn laat zien dat er in de behandeling effect kan zijn en de lichte lijn laat effect van zowel bescherming als behandeling zien.’  

Langdurige ondersteuning in de langdurige zorg 

Samen met collega’s heeft Deenik voor GGZ Centraal een programma opgezet waarin – binnen de langdurige zorg – onder andere aandacht is voor meer bewegen, psycho-educatie, voeding, en vaardigheidstrainingen. Deenik: ‘De basiselementen zijn een regelmatig ritme, vaste eetmomenten, een actief dagprogramma en een goed dag-nachtritme. Het behandelend team van een psychiater, begeleiders, verpleegkundigen en diëtisten doet zelf ook mee. Met dit programma bieden we mensen met een ernstige psychiatrische aandoening langdurige ondersteuning die is toegespitst op de doelgroep, door een gekwalificeerd team.’  

GOAL! 

Deenik wijst ook op het Australische “Keeping the body in Mind”-programma dat een groot succes is. ‘We hebben geprobeerd dat programma te vertalen naar Nederland omdat mensen met een psychische aandoening zelden kunnen deelnemen aan bijvoorbeeld een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI, red.). Het programma GOAL! is hieruit voortgekomen om mensen met een ernstige psychische aandoening ook te kunnen ondersteunen bij een gezonde leefstijl. GOAL staat voor Gecombineerde Ondersteuning voor Ambulante Leefstijlinterventies. Het programma is toegespitst op mensen met een ernstige psychiatrische aandoening die ambulant behandeld worden en thuis of in beschermde woonvormen wonen. Deelnemers werken samen met verschillende experts, waaronder een leefstijlcoach, gedurende 2 jaar aan het verbeteren van leefstijlfactoren.’ GOAL! is voor mensen vanaf 18 jaar, die gediagnosticeerd zijn met een ernstige psychiatrische aandoening, risico hebben op hart- en vaatziekten en/of diabetes en een buikomvang hebben die groter is dan 102 cm bij mannen of 88 cm bij vrouwen. Deenik:  ‘Op dit moment experimenteren we met het programma in de regio Noord-Veluwe, waarbij 50 mensen kunnen deelnemen. We hopen dat na evaluatie het programma vergoed gaat worden via het basispakket van de zorgverzekering.’